(για όσους τυχόν δεν είναι ενήμεροι)

• Η ανθολογία που μερικοί ονομάζουν “Πρώτο Μπαχ” περιλαμβάνει ως επί το πλείστον κομμάτια που δεν είναι του Μπαχ.

• Το βιβλίο που τιτλοφορείται μικρό χρονικό της Άννας Μανταλένας Μπαχ (ελλ. έκδ. Νεφέλη 1990) δεν είναι της Άννας Μανταλένας.

1.

Υπάρχουν δύο “τετράδια της Άννας Μανταλένας”. Το πρώτο, που είναι σχεδόν κατεστραμμένο, είναι του 1722 και έχει τίτλο “Clavier-Büchlein vor Anna Magdalena Bachin” (πατήστε εδώ για το εξώφυλλο). Περιλαμβάνει μέρη από τις ‘γαλλικές σουίτες’ του J.S. Bach και άλλα κομμάτια του για τσέμπαλο ή εκκλησιαστικό όργανο. Το δεύτερο, δεμένο και πολυτελές (δώρο του Bach στη γυναίκα του), είναι του 1725 και συνήθως αναφέρεται ως “Notenbüchlein für Anna Magdalena Bach” (το πρωτότυπο γράφει απλώς “Anna Magdal. Bach” – εδώ το εξώφυλλο). Το εγκαινίασε ο J.S. και για πολλά χρόνια συνέχισε ο ίδιος, η Άννα Μανταλένα και τα παιδιά τους να προσθέτουν διάφορα κομμάτια για τσέμπαλο ή για φωνή και κοντίνουο. Από αυτό, το δεύτερο, προέρχονται τα κομμάτια που περιέχουν οι σημερινές εκδόσεις για τους αρχάριους του πιάνου. Τα πλήρη περιεχόμενά του (συνοπτικά, όχι με τη σειρά που εμφανίζονται στο χειρόγραφο) είναι τα εξής:

α. Κομμάτια του J.S. Bach (τα περισσότερα από τα οποία παραλείπονται στις εκδόσεις για πιάνο, γιατί είναι πιο δύσκολα ή γιατί βρίσκονται αλλού ή γιατί είναι για φωνή):
– Οι παρτίτες σε Λα ελ. και Μι ελ. (BWV 827, 830)
– Η γαλλική σουίτα σε Ρε ελ. και μέρη από τη γαλλική σουίτα σε Ντο ελ. (BWV 812, 813)
– Το θέμα από τις λεγόμενες παραλλαγές Goldberg
– Το πρώτο πρελούδιο από το Καλά Συγκερασμένο Πληκτροφόρο τ.1
– Ένα ρετσιτατίβο και μία άρια από την καντάτα “Ιch habe genug” (BWV 82)
– Έξι χορικά και άριες (BWV 299, 511, 512, 513, 518, 691)

β. Κομμάτια άλλων:
– Δύο μενουέτα του Christian Petzold (τα δύο πασίγνωστα σε Σολ μείζ. και Σολ ελ.)
– Ένα μενουέτο του (Georg ή Johann Michael?) Böhm
– Ένα ροντό (“Les Bergeries”) του François Couperin
– Μία πολοναίζ του Johann Adolf Hasse
– Δύο μαρς, δύο πολοναίζ και ένα “σόλο” του Carl Philipp Emanuel Bach
– Μία άρια του Gottfried Heinrich Stölzel (η γνωστή “Bist du bei mir”)

γ. Κομμάτια αγνώστων:
– Έξι μενουέτα
– Τρεις πολοναίζ
– Ένα μαρς
– Μία μυζέτ
– Ένας ατιτλοφόρητος χορός (ριγκοντόν?)
– Έξι χορικά και άριες

δ. Κανόνες για το basso continuo

2.

Το “μικρό χρονικό” είναι μιά μυθιστορηματική βιογραφία του Bach, όπως θα μπορούσε να την έχει αφηγηθεί η Άννα Μανταλένα (αν ζούσε έναν αιώνα αργότερα, γιατί το ύφος και η νοοτροπία είναι αναχρονιστικά). Παρότι περιλαμβάνει ανακρίβειες και λάθη, πολλά από όσα αναφέρει ισχύουν, γιατί βασίζονται σε υπαρκτά ντοκουμέντα. Όλες όμως οι υποτιθέμενες προσωπικές εντυπώσεις της Α.Μ. και τα διάφορα ρομαντικά δακρύβρεχτα είναι στοιχεία εντελώς φανταστικά. Συγγραφέας του βιβλίου είναι η Αγγλίδα Esther Meynell. Στην πρώτη έκδοση (London: Chatto and Windus, και Garden City: Doubleday, Page & Company, 1925, 183 σελ.) δεν αναφερόταν το όνομα της συγγραφέως, πράγμα που κατακρίθηκε δεόντως, οπότε μεταγενέστερες εκδόσεις και μεταφράσεις κυκλοφόρησαν κανονικά (βλ. π.χ. τρέχουσα γαλλική και γερμανική έκδοση). Παρά ταύτα η ελληνική έκδοση επέστρεψε στο ατόπημα της αρχικής: πουθενά δεν γίνεται αναφορά στην πραγματική ταυτότητα του βιβλίου. Αν αυτό έγινε σκόπιμα ή από άγνοια δεν μπορώ να το ξέρω – ξέρω όμως ότι έχω δει εργασίες φοιτητών που, παραπλανημένοι, περιλαμβάνουν το βιβλίο στη βιβλιογραφία τους. Για ένα εκτενέστερο σχετικό άρθρο πατήστε εδώ.

Με την ευκαιρία σημειώνω πως το βιβλίο αυτό αποτέλεσε την έμπνευση για την ιδιότυπη ασπρόμαυρη ταινία “Χρονικό της Άννας Μανταλένας Μπαχ” του Jean-Marie Straub (1968), στην οποία ως Bach εμφανίζεται και παίζει ο Gustav Leonhardt. Η ταινία είναι ψυχρή και απελπιστικά στατική, επειδή όμως είναι μοναδική και δυσεύρετη, παραθέτω όσα αποσπάσματά της εντόπισα στο YouTube (δυστυχώς δεν υπάρχει η ωραία, αν θυμάμαι καλά, εκτέλεση του Ιταλικού Κοντσέρτου):

• Τίτλοι αρχής & ο ‘J.S.’ στην καντέντσα του 5ου Βραδεμβούργιου
• Ο ‘J.S.’ διαβάζει το γράμμα του 1730 προς το δημ. συμβούλιο της Λειψίας
• Η ‘Α.Μ.’ παίζει το μενουέτο από την 1η Γαλλική Σουίτα
• Ο ‘J.S.’ διευθύνει την αρχή από τα Πάθη κατά Ματθαίο
• Η ‘Α.Μ.’ παίζει την γκαβότα από την 6η Παρτίτα
• Ο ‘J.S.’ παίζει την αρχή από το Πρελούδιο και Φούγκα BWV 544
• Ο ‘J.S.’ παίζει την 25η από τις Παραλλαγές Goldberg

________________________

8-5-08
https://panagiotisadam.com/