ΠΡΟΣ ΤΟ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ
ΤΜΗΜΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Αθήνα, Ιούλιος 1995

Κύριοι,
Με ενδιαφέρον και χαρά ελάβαμε και μελετήσαμε το προσχέδιο νόμου για τη μουσική εκπαίδευση, το οποίο πιστεύουμε ότι συντελεί στη βελτίωση και αναβάθμιση της μουσικής εκπαίδευσης στη χώρα μας και ελπίζουμε να γίνει σύντομα νόμος του κράτους.

Στη συνέχεια σας παραθέτουμε τις απόψεις μας, μερικές παρατηρήσεις και συμπληρώσεις, αλλά και μερικά ερωτήματα επί του προσχεδίου, όπως μας ζητήσατε.

Τα παρακάτω βασίστηκαν στις συζητήσεις και την επεξεργασία του προσχεδίου από τους:
α) Κωνσταντίνο Νάκα (Πρόεδρο)
β) Λεωνίδα Αρνιακό (Διοικητικό Διευθυντή)
Υ) Ιωσήφ Παπαδάτο (Συνθέτη, Αναπληρωτή Καλλιτεχνικό Διευθυντή)
δ) Παναγιώτη Αδάμ (Καθηγητή Ανωτέρων Θεωρητικών)
ε) Κώστα Μπαλταζάνη (Διευθυντή του Μοντέρνου Τμήματος)

ΑΡΘΡΟ 5: ΤΟΜΕΙΣ ΣΠΟΥΔΩΝ

1θ) Η basse de viole (4) να αναφερθεί ως viola da gamba, διότι η ιταλική ονομασία είναι πλέον δόκιμη. Πρέπει να προστεθούν και άλλα όργανα παλαιάς μουσικής: (5) Μπαρόκ όμποε, (6) Μπαρόκ λαούτο και θεόρβη.

ΑΡΘΡΟ 6: ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΠΟΥΔΩΝ

Αα. Γενικά υποχρεωτικά μαθήματα
…πλην του τομέα Ελληνικής Μουσικής και του τομέα Τζαζ και αυτοσχεδιαζόμενης μουσικής
(ο τομέας Τζαζ και αυτοσχεδιαζόμενης μουσικής πρέπει να εξαιρεθεί ομοίως λόγω των ιδιοτυπιών του)
Επίσης πρέπει να προστεθούν τα κάτωθι:
11. Πιάνο
12. Αρμονία του τονικού συστήματος

Βα. Τομέας Θεωρητικών Σπουδών
◆ Τμήμα Σύνθεσης
7. Δ/νση μουσικών συνόλων (χορωδία και ορχήστρα)
10. Τετράφωνη αντίστιξη στο ύφος του 16ου αιώνα (το μάθημα της τετράφωνης αντίστιξης δεν πρέπει να προαπαιτείται σας εισαγωγικές εξετάσεις. Η σπουδή της αντίστιξης είναι ύλη που πρέπει να διδάσκεται από τους καθηγητές των ΑΣΜΕ).
◆ Τμήμα Ανωτέρων Θεωρητικών
10. Τετράφωνη αντίστιξη 16ου αιώνα
11. Αρμονία στο πιάνο (ενάριθμο βάσιμο-μελωδία, στοιχεία τεχνικής basso continuo)
◆ Τμήμα Δ/νσης Ορχήστρας
8. Ενορχήστρωση – Ειδική τεχνική εκτελέσεως – Αναλυτική οργανογνωσία
9. Δ/νση μουσικών συνόλων (ορχήστρα και χορωδία)
13. Αρμονία στο πιάνο – basso continuo
◆ Τμήμα Δ/νσης Χορωδίας
7. Αρμονία στο πιάνο (ενάριθμο και ανάριθμο βάσιμο – στοιχεία τεχνικής basso continuo)
16. Τετράφωνη αντίστιξη 16ου αιώνα (λόγω του τεράστιου ρεπερτορίου αυτής της εποχής απαιτείται η μελέτη και εις βάθος γνώση του αντικειμένου).

Βγ. Τομέας φωνητικής μουσικής
Τα δύο πρώτα χρόνια χρειάζεται κοινή μελέτη του ρεπερτορίου στο ορατόριο, στο lied και στην όπερα, κατά τη διεθνή πρακτική.
◆ Τμήμα μονωδίας
2. Ρεπερτόριο μονωδίας (ορατόριο – lied – όπερα)
7. Γερμανικά και Ιταλικά (και Λατινικά: πολύ μεγάλο μέρος του ρεπερτορίου είναι σε αυτή τη γλώσσα). Γαλλικά προαιρετικά, λόγω των συνθηκών του διεθνούς ρεπερτορίου.
◆ Τμήμα μελοδραματκής
7. Ξιφασκία (για άντρες και mezzo-soprano λόγω των ρόλων του ρεπερτορίου!)

Βε. Τομέας παλαιάς μουσικής
1. …της φωνής και του οργάνου
Πρέπει επίσης να προστεθούν τα κάτωθι:
5. Τεχνική basso continuo (πληκτροφόρα – λαούτο και θεόρβη – μπαρόκ βιολοντσέλο – viola da gamba – εκκλ.όργανο)
6. Εκτελεστική πρακτική και σημειογραφία παλαιάς μουσικής

Βστ. Τομέας Τζαζ και αυτοσχεδιαζόμενης μουσικής
8. Η μουσική κινηματογράφου δεν έχει θέση σε ένα πρόγραμμα σπουδών τζαζ μουσικής, παρά μόνο ως μάθημα επιλογής.

ΑΡΘΡΟ 7: ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

2. Πρέπει να διευκρινιστεί ότι οι τρεις καθηγητές ΑΣΜΕ, που απαρτίζουν την εξεταστική επιτροπή μαζί με τον Διευθυντή και τον ειδικό καθηγητή της σχολής, προέρχονται από άλλες ΑΣΜΕ.

ΑΡΘΡΟ 8: ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Β. Ειδική εξέταση

α. Τομέας θεωρητικών σπουδών
◆ Τμήμα Σύνθεσης
(2) Δίφωνη αντίστιξη στο ύφος του 16ου αιώνα
◆ Τμήμα Ανωτέρων Θεωρητικών
(1) Δίφωνη αντίστιξη στο ύφος του 16ου αιώνα
◆ Τμήμα Διεύθυνσης ορχήστρας
(8) Οργανογνωσία. Ο υποψήφιος πρέπει να γνωρίζει το αντικείμενο.

γ. Τομέας φωνητικής μουσικής
(2) Πρέπει να καθοριστεί το πρόγραμμα όπως γίνεται και στους άλλους τομείς. Προτείνουμε τα εξής:
α. άρια antica
β. γερμανικό ρομαντικό lied
γ. άρια από όπερα ελεύθερης επιλογής
δ. ελληνικό τραγούδι
Φυσικά είναι λανθασμένη η απαίτηση ερμηνείας άριας από ορατόριο σε εισαγωγικές
εξετάσεις λόγω των υψηλών απαιτήσεων του είδους.

η. Τμήμα κλασικής κιθάρας
(2) πρελούδιο και φούγκα ή φουγκάτο από τα έργα να λαούτο ή βιολί του J.S.Bach
(4) να απαλειφθεί

θ Τομέας παλαιάς μουσικής
Σε αυτόν τον τομέα έχει προβλεφθεί μόνο η εποχή μπαρόκ, που είναι στην πραγματικότητα -χρονικά τουλάχιστον- ένα μικρό μέρος της εποχής και των τεχνοτροπιών που καλύπτει ο όρος. Πρέπει λοιπόν να ξαναγραφούν όλα τα σχετικά εδάφια, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τη διεθνή πρακτική.

ΑΡΘΡΟ 9: ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Α. Τομέας Θεωρητικών Σπουδών
Τμήμα Σύνθεσης
(α)… ένα έργο μουσικής δωματίου και ένα έργο για solo όργανο
(β)… (για τρία ή περισσότερα όργανα επιλογής της επιτροπής)
(Υ) Διπλωματική εργασία: Μουσική ανάλυση δοσμένου σύγχρονου έργου.
2. Τμήμα Ανωτέρων θεωρητικών
Να προστεθεί:
(δ) Μοτέτο σε στυλ 16ου αιώνα
3. Τμήμα Δ/νσης ορχήστρας
α) …τριών κομματιών διαφορετικών εποχών και τεχνοτροπιών (εκ των οποίων το ένα σύγχρονο)
Η προτεινόμενη διατύπωση είναι πληρέστερη διότι:
Ι. αποκλείει τη συνύπαρξη στο πρόγραμμα εξετάσεων συγγενών υφών (π.χ. Beethoven – Schubert)
II. δεν αποκλείει τάσεις στην ιστορία της μουσικής εξίσου σημαντικές: μπαρόκ, προκλασική, ιμπρεσιονισμός κλπ.

Γ. Τομέας φωνητικής μουσικής
1. Τμήμα μονωδίας
Προτείνουμε ας ακόλουθες τροποποιήσεις:
(β) μία άρια από ορατόριο μπαρόκ ή κλασικό (Bach, Handel, Haydn, Mozart). Η επιλογή πρέπει να γίνεται ανάλογα με τις ιδιομορφίες -είδος- κάθε φωνής.
(γ) ένα κλασικό lied (λόγω περιορισμένου ρεπερτορίου κατ’ αναλογία προς το υπόλοιπο ρεπερτόριο).
(δ) τρία ρομαντικά lieder διαφορετικών συνθετών: Schubert, Schumann,Brahms, Wolff, R.Strauss κλπ και ένα γαλλικό lied (λόγω της ιδιομορφίας του είδους και των απαιτήσεων του διεθνούς ρεπερτορίου: Fauré, Debussy, Ravel κλπ).
(ε) ένα σύγχρονο lied ρευμάτων του 20ού αιώνα (ώστε να πάψει να συγκαταλέγεται ο …Fauré στους σύγχρονους συνθέτες.
2. Τμήμα μελοδραματικής
Για να καλυφθούν τα 60’ του προγράμματος πρέπει να περιληφθούν οκτώ άριες. Η δοκιμασία είναι ανάλογη με τις απαιτήσεις της μελλοντικής καριέρας.
(Υ) μία άρια από γαλλική όπερα ή μία άρια ελεύθερης επιλογής διαφορετική από τις
παραπάνω, ανάλογα με το υπάρχον ρεπερτόριο της συγκεκριμένης φωνής. Η προσθήκη είναι απαραίτητη, διότι το γαλλικό ρεπερτόριο δεν περιλαμβάνει ρόλους για όλες τις “γκάμες” των φωνών.
(ε) Η άρια από ρωσσική όπερα πρέπει να καταργηθεί, διότι το συγκεκριμένο είδος απαιτεί μία συγκεκριμένη “γκάμα” φωνών και εξειδικευμένη τεχνική. Εάν μία φωνή είναι αυτού του ρεπερτορίου, τότε καλύπτεται από το (γ): άρια ελεύθερης επιλογής. Το παρόν εδάφιο πρέπει να αναφέρει ως υποχρεωτική μία άρια Mozart, σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική.

Η. Τομέας νυκτών
2 Τμήμα κλασικής κιθάρας
(β) Μία σουίτα ή παρτίτα του Bach (μεταφορά των έργων για λαούτο ή βιολί και όχι για βιολοντσέλο)

Θ. Τομέας παλαιάς μουσικής
2. …ρεπερτορίου μπαρόκ και παλαιοτέρας μουσικής

Ι. Τομέας Τζαζ και αυτοσχεδιαζόμενης μουσικής
Συναυλία τζαζ διαρκείας 60’, όπου ο εξεταζόμενος θα εκτελεί περισσότερα των τεσσάρων προβλεπομένων κομματιών σε διαφορετικά στυλ. Σε περίπτωση πολυφωνικού οργάνου πρέπει να εξεταστεί και η εκ πρώτης όψεως συνοδεία. Επίσης να γίνεται προφορική εξέταση από την επιτροπή των διπλωματικών εξετάσεων σε όλη την ύλη.

Ιβ. Τομέας παιδαγωγικής μουσικής
(δ) Τα παραπάνω πρέπει να παρουσιαστούν με μία ομάδα παιδιών, διότι αλλιώς δεν έχει αντίκρυσμα η εξέταση.

ΑΡΘΡΟ 14: ΤΙΤΛΟΙ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ ΙΣΟΤΙΜΙΑ

2. Το πτυχίο φούγκας δεν πρέπει να είναι ισότιμο προς τα διπλώματα των ΑΣΜΕ, όπως εξάλλου και τα αντίστοιχα προς αυτό πτυχία των οργάνων. Πρέπει και αυτό το πτυχίο να ενταχθεί στη ρύθμιση των μέχρι της ισχύος του παρόντος νόμου δοθέντων πτυχίων. Σε αντίθετη περίπτωση θα υπάρξει το φαινόμενο της ανακολουθίας.
3. Η ισοτιμία πρέπει να δοθεί αυτομάτως και όχι μετά από εισήγηση της Γνωμοδοτικής Επιτροπής. Εφόσον δεν θεσπίζονται όροι ισοτιμιών, η Γνωμοδοτική Επιτροπή δεν καλείται να γνωμοδοτήσει!

ΑΡΘΡΟ 15: ΑΤΕΛΕΙΕΣ

Πλην των ατελειών πρέπει κάπου να αναφερθεί και το θέμα αναβολής στρατεύσεως λόγω σπουδών, ιδιαίτερα ζωτικό για τους νέους, πολλοί από τους οποίους αναγκάζονται να διακόψουν την εξέλιξή τους με καταστροφικά μερικές φορές αποτελέσματα.

ΑΡΘΡΟ 38: ΤΟΜΕΙΣ ΣΠΟΥΔΩΝ

Πιστεύουμε ότι οι ΣΒΑΜΕ δεν χρειάζεται να περιλαμβάνουν τους παρακάτω τομείς σπουδών:
α) Τομέας θεωρητικών σπουδών
Τα 1,2,3,4 πρέπει να συγχωνευτούν σε ένα τμήμα Ανωτέρων Θεωρητικών. Σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική οι τομείς Σύνθεσης και Διεύθυνσης Ορχήστρας και Χορωδίας δεν μπορούν να περιληφθούν ως τομείς βασικής εκπαίδευσης.
γ) Τομέας φωνητικής
Πρέπει να παραμείνει μόνο το τμήμα Μονωδίας.
δ) Τομέας πληκτροφόρων
Τα 1,2 πρέπει να συγχωνευτούν.
Λόγω της 12ετούς πανελλαδικής μας εμπειρίας στον τομέα του ηλεκτρονικού αρμονίου, πιστεύουμε ότι είναι ένα όργανο απόλυτα κατάλληλο για εκπαίδευση αρχαρίων μαθητών και ότι, έστω και για λόγους εντυπωσιασμού, μπορεί εύκολα να προσεγγισθεί από τους μαθητές και να αντιστρατευθεί το μουσικό αναλφαβητισμό. Προτείνουμε λοιπόν την ένταξή του στον ερασιτεχνικό τομέα των ΣΒΑΜΕ και στα μουσικά εργαστήρια.

ΑΡΘΡΟ 39: ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΠΟΥΔΩΝ

Βα Τομέας θεωρητικών μαθημάτων
(3) Δίφωνη αντίστιξη του 16ου αιώνα. Έχουμε αναφερθεί παραπάνω επ’ αυτού.
(10) Δεν είναι αντικείμενο για μία σχολή βασικής εκπαιδεύσεως.
(14) Πιστεύουμε ότι το παρόν είναι μάθημα τομέα παιδαγωγικής μουσικής. Δεν αναφέρεται ως εξεταζόμενο μάθημα στις απολυτήριες εξετάσεις, αν και είναι κατ’ εξοχήν μάθημα του τομέα.

ΓΕΝΙΚΑ

1. Πρέπει να καθοριστούν οι ισοτιμίες των τίτλων σπουδών των ανωτέρων και ανωτάτων ιδρυμάτων.
2. Πρέπει να αντιμετωπισθεἰ το ζήτημα διαβαθμίσεως των καθηγητών σύμφωνα με τους τίτλους σπουδών και την προϋπηρεσία (καλλιτεχνική – εκπαιδευτική).
3. Διεθνώς ο Τομέας Σύνθεσης αντιμετωπίζεται ως ανεξάρτητος και όχι ως τμήμα του τομέα των θεωρητικών σπουδών. Το ίδιο ισχύει και για τη Διεύθυνση Ορχήστρας και Χορωδίας.
4. Για τη διάρθρωση των σπουδών του τμήματος Βυζαντινής Μουσικής θα συντάξει σχετική έκθεση ο κ. Λυκούργος Αγγελόπουλος, καθηγητής του Ωδείου Φίλιππος Νάκας.
5. Πρέπει να θεσπιστούν κριτήρια της καλλιτεχνικής προϋπηρεσίας.
6. Πρέπει να γίνει λεπτομερέστερη προσέγγιση από πλευράς ύλης και υποχρεωτικών μαθημάτων στους νεοϊδρυόμενους τομείς.
7. Όσον αφορά στα τμήματα τζαζ και αυτοσχεδιαζόμενης μουσικής, νέων τεχνολογιών, μουσικής στα μαζικά μέσα και στις παραστατικές τέχνες, σας γνωρίζουμε ότι στο Ωδείο Φίλιππος Νάκας λειτουργούν από εξαετίας αντίστοιχα τμήματα και υπάρχει αυστηρά καθορισμένη διάρθρωση σπουδών και ύλης, που είμαστε πρόθυμοι να θέσουμε υπ’ όψιν σας εφόσον μας ζητηθεί. Εξάλλου πιστεύουμε ότι οι νέοι τομείς, που δεν είναι ενταγμένοι στο ισχύον πρόγραμμα, χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και άρτιας αντιμετώπισης, όπως όλοι οι υπόλοιποι.