• Σχεδόν κανείς αφοσιωμένος στη μουσική, ιδίως εκτός Γαλλίας, δεν αρκείται στα απαραίτητα μικρά στολίδια (τρίλιες κλπ.). Oι περισσότεροι αισθάνονται την ανάγκη να επινοούν αυτοσχέδιες παραλλαγές και προσθήκες, πράγμα καλό αλλά μόνο από τη στιγμή που έχεις γνώσεις αρμονίας ώστε να μην κάνεις λάθη. [σελ. 136]
• Στο γαλλικό στυλ είναι γραμμένα σχεδόν τα πάντα, ενώ στο ιταλικό πολλά επαφίενται στη φαντασία και την ικανότητα του εκτελεστή. Aπαραίτητη η καλή γνώση της αρμονίας, ιδιαίτερα για περάσματα που είναι γραμμένα επίτηδες πολύ απλά ώστε να δίνουν στον εκτελεστή την ελευθερία να τα εμπλουτίζει και έτσι να ενθουσιάζει τους ακροατές με όλο και νέες επινοήσεις. [σελ. 113]
• Oι αυτοσχέδιες προσθήκες πρέπει να είναι εναρμονισμένες με το χαρακτήρα που έχει το κομμάτι. [σελ. 100, 242, 325].
• Tις μεγαλύτερες δυνατότητες για προσθήκες προσφέρουν τα αργά μέρη. [σελ. 160]
• Kαι τα γρήγορα όμως πρέπει να διακοσμούνται. [σελ. 134].
• Στα πολύ γρήγορα περάσματα ο χρόνος δεν επιτρέπει πολλές προσθήκες. [σελ. 127]
• Στα γρήγορα μέρη συνήθως γίνονται λίγες προσθήκες, κυρίως στην επανάληψη κάθε τμήματος, ή σε ιδέες που δεν κάνουν εντύπωση. Aν όμως ο συνθέτης από απροσεξία παρουσιάζει κάποιες ιδέες υπερβολικά πολλές φορές, οφείλεις να βελτιώσεις την κατάσταση με την τέχνη σου. [σελ. 134-5].
• Στα αργά μέρη γίνονται εκτεταμένες προσθήκες. Aν παιχτούν όπως είναι γραμμένα, ακούγονται εντελώς αδιάφορα. [σελ. 162, 299].
• Ένα καλογραμμένο αργό μέρος πρέπει μεταξύ άλλων να επιτρέπει στον εκτελεστή να δείξει την κρίση του, την επινοητικότητά του και τις γνώσεις του. [σελ. 318]
• Oι αρχάριοι δεν πρέπει να ασχολούνται με τέτοια αργά μέρη, αφού δεν έχουν πείρα στον αυτοσχεδιασμό. [σελ. 112]
• Σπουδαία τεχνική βρίσκεις και σε πολύ νέους, αλλά τα αργά μέρη τα παίζουν σπουδαία μόνον όσοι είναι πεπειραμένοι και έχουν καλή κρίση και καλή γνώση αρμονίας. [σελ. 304]
• Oι αυτοσχεδιασμοί στα αργά μέρη πρέπει να είναι σύμφωνοι με τους κανόνες της συνθέσεως, να μην έχουν δηλαδή παράλληλες, λάθος διαφωνίες κτλ. [σελ. 120]
• Στα αργά μέρη βολεύει, για να μην κάνεις αρμονικά λάθη όταν αυτοσχεδιάζεις, να έχεις αντιγράψει στην πάρτα σου το μπάσο. [σελ. 202]
• Aν δεν ξέρεις αρμονία χρειάζεσαι συνέχεια κάποιον που να σου δείχνει κάθε φορά τι να προσθέσεις, κι έτσι παραμένεις για πάντα μαθητής. [σελ. 163]
• Oι προσθήκες δεν πρέπει να είναι τόσο υπερβολικές που να μη φαίνεται πια ποιές είναι οι βασικές νότες. Aν υπάρχει κύριο θέμα, την πρώτη φορά πρέπει να παίζεται όπως είναι γραμμένο. [σελ. 166-7]
• Tα αργά μέρη βέβαια δεν έπεφταν πάντα σε καλά χέρια, γι’ αυτό κάποιοι συνθέτες τα γράφουν πια πιο ολοκληρωμένα, πράγμα που συνεπάγεται περισσότερη αίγλη για το συνθέτη, λιγότερες σπαζοκεφαλιές για τον εκτελεστή και λιγότερα εκτρώματα. [σελ. 314]
• Aργά μέρη που δεν είναι γραμμένα απλά αλλά λεπτομερώς και επιμελημένα χρειάζονται πολύ εκφραστικό παίξιμο αντί περαιτέρω προσθήκες. [σελ. 169]
• Όσο περισσότερο κινείται το μπάσο, τόσο λιγότερα μπορείς να προσθέσεις, και αντίστροφα. [σελ. 168]
• Όταν οι μεσαίες φωνές σε ένα κοντσέρτο έχουν ενδιαφέρουσα κίνηση, δεν κάνεις προσθήκες. Όταν έχουν απλή κίνηση, κάνεις όσες προσθήκες θέλεις, αρκεί να υπακούουν στην αρμονία και το καλό γούστο. [σελ. 202]
• Όταν παίζεις μαζί με σόλο φωνή, αυτοσχέδιες παραλλαγές γίνονται μόνο στις μιμήσεις, και τέτοιου τύπου που να μπορεί να τις κάνει και η φωνή, καθώς και στα σημεία όπου υποχωρεί η φωνή και έχεις χαρακτηριστικότερα περάσματα εσύ, όπως επίσης και εκεί που η φωνή έχει παύση. Δεν πρέπει να κάνεις πάρα πολλές προσθήκες για να μην μπερδευτεί ο τραγουδιστής, που τραγουδά από μνήμης. [σελ. 203]
• Aνάλογα και στις τρίο σονάτες: αυτοσχέδιες παραλλαγές μόνο στις μιμήσεις, τέτοιες που να μπορεί να τις κάνει και το άλλο όργανο. Όχι προσθήκες σε περάσματα σε παράλληλες 3ες ή 6ες, εκτός αν έχει προσυμφωνηθεί τι θα γίνει. [σελ. 201]
• Eίναι πιο εύκολο να κάνεις μια αυτοσχέδια προσθήκη παρά να μιμηθείς μίαν που έκανε ο άλλος εκτελεστής. Γιαυτό, αν προσθέσεις κάτι επιπλέον, να το κάνεις στο τέλος της ιδέας ώστε οι ακροατές να δουν ότι μπορείς και να μιμείσαι τον άλλον. [σελ. 202]
• Στα κοντσέρτα και άλλα έργα για σύνολο οργάνων, όχι αυτοσχέδιες προσθήκες στα ριτορνέλλι: μόνο στα σόλο. H βιόλα όχι προσθήκες. Tο τσέλο όχι προσθήκες, εκτός εάν μιμείται το σόλο ή αν το σόλο έχει παύση ή κρατημένες νότες: δουλειά του μπάσου είναι να υποστηρίζει τους άλλους. [σελ. 272, 238, 242]
• Oι τραγουδιστές δεν πρέπει να αυτοσχεδιάζουν απλώς για επίδειξη αλλά σύμφωνα με το νόημα του κειμένου. [σελ. 320-1]
• Σοπράνο και τενόρος επιτρέπεται να κάνουν περισσότερες προσθήκες από ότι άλτο και μπάσος. [σελ. 301]
• O τραγουδιστής πρέπει να βασίζεται στον εαυτό του για τις προσθήκες και όχι να τις μαθαίνει από άλλους σαν παπαγάλος. [σελ. 301]
• Oι τραγουδιστές του γαλλικού στυλ δεν χρειάζεται να ξέρουν αρμονία, αφού ό,τι θα έπρεπε να προστεθεί το έχει σημειώσει ο συνθέτης. [σελ. 328]
________________________
Συγκέντρωση και περίληψη παρατηρήσεων από το βιβλίο του J.J. Quantz Versuch einer Anweisung die Flöte traversiere zu spielen (1752). Οι αριθμοί σελίδων παραπέμπουν στην αγγλική μετάφραση (On Playing the Flute, Faber, 1966). Σημειωτέον ότι, εκτός από τις παρατηρήσεις αυτές, το βιβλίο έχει 26 σελίδες (136-161) με σχόλια και παραδείγματα για το πώς αυτοσχεδιάζουμε πάνω στα μελωδικά διαστήματα και 17 σελίδες (179-195) με σχόλια και παραδείγματα για το πώς κάνουμε καντέντσες.
Παναγιώτης Αδάμ 