Αναγεννησιακά και μπαρόκ νυκτά 2

(2: Λαουτοειδή με μονό κεφαλάρι)

Αναγεννησιακό λαούτο
Lute, Leut, Luth, Lauto, Leuto, Liuto, Laute

browndiscantrlafterwendeliovenered

[1. Lawrence K Brown, από Wendelio Venere]

[2-4. David Van Edwards, από Laux Maler περ. 1530, από Georg Gerle περ. 1550, από Wendelio Venere 1582]

Εξάχορδο (τα πρώιμα ήταν πεντάχορδα):

luteren6viht

Προς το τέλος του 16ου αιώνα προστέθηκε και έβδομη χορδή (ενίοτε φα αντί ρε):

luteren7orpht

1η χορδή μονή, 2η και 3η διπλές σε ταυτοφωνία, οι υπόλοιπες διπλές σε οκτάβα (ενίοτε ταυτοφωνία).

Υπήρξαν και όψιμα λαούτα με 8 έως 10 χορδές (από την 7η χορδή και κάτω: φα, μι, ρε, ντο ή κάποιες από αυτές τις νότες).

rllarsonafterhansfrei10

[5. Daniel Larson, από Hans Frei]

Το κούρδισμα που αναφέρουμε είναι το θεωρητικό κούρδισμα για το ‘κανονικό’, δηλαδή τενόρο, λαούτο. Υπήρχαν όμως λαούτα σε διάφορα μεγέθη: μικρότερα, μέχρι οκτάβα πάνω από το τενόρο, και μεγαλύτερα, μέχρι τετάρτη ή και πέμπτη κάτω.

rltrebledaltoatenorgsmallbasse
[6. Λαούτα σοπράνο, άλτο, τενόρο, βαρύτονο]

rledwards8vesopranoafterwendelineberleca1600c

[7-8. David Van Edwards: σοπράνο 8βας, από Wendelin Eberle περ. 1600, μεγάλο μπάσο, από Michielle Harton 1602 – και τα δύο σε σύγκριση με τενόρο]

Κολασιόνε
Colascione, Colachon, Gallichon, Calchedon

Εξάχορδο:

colascionet

Ή μιά τετάρτη χαμηλότερα. Όλες οι χορδές μονές.

(Αυτή είναι η εκδοχή του 17ου αιώνα: αρχικά ήταν δίχορδος ή τρίχορδος ταμπουράς από την Ανατολή.)

colascioneholstafterschorn1688

[9. Andreas Holst, από Johannes Schorn 1688]

colascionekirchmeyrafterandrealignoli1600s

[10. Karl Kirchmeyr, από Andrea Lignoli 1600]

colascione

[11. Μουσείο Μουσικών Οργάνων, Βρυξέλλες]

Ορφάριο και Πανδώρα
Orpharion / Bandora, Pandora, Pandore
(σημ.: το ελληνοπρεπές «Πανδώρα» είναι παρετυμολόγηση)

Το ορφάριο είχε επτά διπλές χορδές (όλες σε ταυτοφωνία) και κούρδισμα όμοιο με του επτάχορδου αναγεννησιακού λαούτου:

luteren7orpht

Η πανδώρα είχε πέντε, έξι, επτά ή και περισσότερες διπλές χορδές (όλες σε ταυτοφωνία, ή από την 5η και κάτω σε οκτάβα):

pandoratn

Αντίθετα με όλα τα υπόλοιπα όργανα αυτής της σειράς άρθρων, το ορφάριο και η πανδώρα είχαν μεταλλικές χορδές. Το χαρακτηριστικό αυτό, μαζί με το επίπεδο πίσω μέρος του ηχείου, σημαίνουν πως τα όργανα αυτά ανήκουν στην οικογένεια της τσέτρας και όχι του λαούτου. Τα περιλαμβάνουμε όμως εδώ γιατί το ορφάριο μπορούσε να μοιράζεται το ρεπερτόριο του λαούτου, αφού είχε όμοιο κούρδισμα.

[12. John Rose 1580]
[13. Francis Palmer 1617]

Τα χαρακτηριστικά και των δύο είναι μόνο οι μεταλλικές χορδές και το κυματοειδές περίγραμμα του ηχείου. Έτσι το ίδιο όργανο μπορεί να το δούμε να ονομάζεται αλλού ορφάριο και αλλού πανδώρα – όπως φαίνεται και από το σχέδιο του Praetorius (1619), που τα παρουσιάζει ως πολύ παρόμοια:

praetorius96bo